Hoe je zo lang mogelijk goed kunt leven: 3 gezondheidsmodellen

Het is een feit: we leven allemaal langer, en de levensverwachting in zowel geïndustrialiseerde als ontwikkelingslanden blijft stijgen. Elk jaar winnen we ongeveer drie maanden aan levensverwachting, en één op de twee vrouwelijke kinderen zal waarschijnlijk 100 jaar worden.

Helaas stagneert onze gezonde levensverwachting—dat wil zeggen, leven zonder chronische ziekten of handicaps. Met andere woorden, hoewel we langer leven, zullen we waarschijnlijk meer jaren in slechte gezondheid doorbrengen.

Een recente Britse studie toont aan dat het aantal mensen van 85 jaar en ouder met ten minste vier verschillende soorten medische aandoeningen tegen 2035 zal verdubbelen. Degenen die momenteel tussen de 50 en 60 jaar oud zijn, lopen het grootste risico om twee of drie chronische ziekten te ontwikkelen.

Toch geven andere studies aan dat het behouden van de gezondheid niet onverenigbaar is met ouder worden: twee derde van de niet-overdraagbare ziekten die verantwoordelijk zijn voor vroegtijdige sterfte kan worden voorkomen.

Er zijn ten minste drie gezondheidsmodellen die samen moeten worden gebruikt om de impact van veroudering op onze gezondheid te verminderen: preventieve geneeskunde, anti-aging geneeskunde en leefstijlgeneeskunde.

We kunnen inderdaad onze kansen op gezond ouder worden verbeteren door vroegtijdige pathofysiologische veranderingen te detecteren die onze gezondheid in de komende jaren kunnen beïnvloeden.

Een van de meest effectieve instrumenten die door preventieve geneeskunde worden gebruikt, is de gezondheidscheck.

Een gezondheidscheck is in wezen het meest grondige medische onderzoek dat is ontworpen om medische problemen in een vroeg stadium op te sporen, wanneer behandeling het meest effectief is.

Een gezondheidscheck is een uitgebreide medische beoordeling die doorgaans wordt uitgevoerd door een internist bij een verder gezonde persoon, met een dubbel doel:

• Het diagnosticeren van potentiële latente ziekten en deze behandelen.

• Het identificeren van risicofactoren die de toekomstige gezondheid kunnen beïnvloeden en deze elimineren.

Dit is mogelijk geworden door de ontwikkeling van geavanceerde medische technologie: een breed scala aan biologische beoordelingen, waaronder genetische en epigenetische tests, beeldvormingstechnieken (standaard röntgenfoto's, CT-scans, echo's, MRI) en functionele tests maken nu een nauwkeurige, uitgebreide analyse van levende organismen mogelijk.

Sommige van deze tests zijn niet alleen diagnostisch maar ook voorspellend. Dankzij deze tests is het mogelijk om het ontstaan van een gezondheidsprobleem redelijkerwijs te voorspellen en passende preventieve maatregelen te nemen.

Leeftijd zelf is de belangrijkste risicofactor die onze gezondheid in gevaar brengt.

Veroudering wordt gekenmerkt door een toename van kwetsbaarheid, een hogere vatbaarheid voor ziekten en een aanzienlijke toename van het risico op invaliditeit en overlijden.

Senescentie, d.w.z. de reeks pathofysiologische veranderingen die optreden bij veroudering, moet niet langer worden gezien als een onvermijdelijk deel van het leven, maar eerder worden herdefinieerd als een medisch probleem en een doelwit voor biomedische interventie.

In het afgelopen decennium is er aanzienlijke vooruitgang geboekt in het begrijpen van de fundamentele biologische mechanismen die ten grondslag liggen aan het verouderingsproces. Hoewel het natuurlijk onmogelijk is om chronologische veroudering te voorkomen, is het nu mogelijk om fysiologische veroudering te vertragen en pathologische veroudering te voorkomen.

De beschikbaarheid van geavanceerde biotechnologieën heeft geleid tot de ontwikkeling van strategieën die gericht zijn op het vertragen of omkeren van de schadelijke veranderingen die ooit als "normale" veroudering werden beschouwd, maar desalniettemin betrokken zijn bij de ontwikkeling van meerdere leeftijdsgebonden pathologische aandoeningen.

In deze context is verouderingsgeneeskunde, soms ook wel anti-verouderingsgeneeskunde genoemd, recentelijk in het medische landschap verschenen. Verouderingsgeneeskunde is een nieuw vakgebied van preventieve geneeskunde gebaseerd op de toepassing van geavanceerde wetenschappelijke kennis en innovatieve biotechnologieën voor de vroege detectie, preventie, behandeling en herstel van leeftijdsgebonden disfuncties en ziekten.

Het doel is om de gezonde levensverwachting te verlengen door strategieën te ontwikkelen om een hoge levenskwaliteit te behouden voor individuen in de tweede helft van hun leven. Het maakt deel uit van de bredere medische en wetenschappelijke inspanning om morbiditeit te beperken tot de biologische grenzen van het menselijk leven.

Lifestyle geneeskunde is een opkomend vakgebied dat zich richt op de belangrijkste gezondheidsgewoonten die verantwoordelijk zijn voor de meeste vroegtijdige sterfgevallen.

De belangrijkste doelen zijn voeding, gewichtsbeheer, fysieke activiteit, welzijn, stressmanagement, spiritualiteit, middelengebruik, connectiviteit en slaapverbetering. Uiteindelijk is de rol van lifestyle geneeskunde om het verouderingsproces te optimaliseren, wat leidt tot een verkorting van de periode van ziekte aan het einde van het leven.

Ongeacht onze genetische erfenis, kunnen we de snelheid van ons verouderingsproces beïnvloeden door onze levensstijlkeuzes en de omgevingsomstandigheden waaraan we ons blootstellen.

Ongezonde levensstijlen liggen aan de basis van de wereldwijde last van chronische ziekten, verantwoordelijk voor ongeveer 63% van alle sterfgevallen. Levensstijlgerelateerde aandoeningen vormen een groeiend probleem voor de volksgezondheid en bereiken wereldwijd epidemische proporties.

Het bieden van op bewijs gebaseerde strategieën voor gedragsverandering kan individuen helpen duurzame keuzes te maken op belangrijke gebieden zoals fysieke activiteit, gezond eten, gewichtsbeheer, slaapverbetering, stoppen met alcohol- en tabaksgebruik, welzijn en stressmanagement.

Gezondheidsgewoonten die vroeg worden vastgesteld en gedurende het hele leven worden beoefend, beïnvloeden niet alleen onze levensduur, maar ook de kwaliteit van de gezondheid die we als volwassenen ervaren. 

Obesitas, metabool syndroom, diabetes, hypertensie, atherosclerose, astma, chronische obstructieve longziekte (COPD), cognitieve stoornissen, bepaalde neurodegeneratieve en auto-immuunziekten, en borst-, prostaat- en darmkanker zijn allemaal aandoeningen waarvoor effectieve preventie door eenvoudige aanpassingen in de levensstijl wetenschappelijk is aangetoond.

De biologische mechanismen achter deze preventieve werking zijn gedeeltelijk begrepen. Onze levensstijl heeft direct invloed op hoe onze genen tot expressie komen. Omgevingsfactoren en levensstijlkeuzes beïnvloeden epigenetische mechanismen, zoals DNA-methylering, histonacetylatie en microRNA-expressie, die op hun beurt de genactiviteit reguleren.

Het meest overtuigende voorbeeld is dat van eeneiige tweelingen. Eeneiige tweelingen delen dezelfde genetische samenstelling, maar wanneer ze in verschillende omgevingen worden opgevoed, vertonen ze verschillende patronen van DNA-methylering, wat kan bijdragen aan verschillende ziektegevoeligheden tussen hen.

Aangezien epigenetische markers zoals DNA-methylering getrouw kunnen worden gekopieerd tussen opeenvolgende generaties van cellen, kan epigenetica ook verklaren hoe de omgeving van een foetus of kind toekomstige ziektegevoeligheid kan beïnvloeden.

Het wordt steeds duidelijker dat ongunstige veranderingen in epigenetische programmering als gevolg van ongezonde levensstijlen een rol spelen in talrijke pathologische aandoeningen zoals hierboven genoemd.